Η Έφορος της Γιάννιτσας Παναγία η Δημιοβήτισσα.

Η Ιερά Μονή Δημιόβης και η Ιερά Εικόνα της Παναγίας της Δημιοβήτισσας προστατεύουν το χωριό της Γιάννιτσας από αρχαίων χρόνων. 

Η Ιερά Μονή Δημιόβης βρίσκεται ανατολικά του κεντρικού Ταύγετου, σε απόσταση 13 χιλιομέτρων από την  Καλαμάτα και πάνω από το χωριό που σήμερα ονομάζεται Ελαιοχώρι. 

Μέσα σε ένα μαγευτικό περιβάλλοντα χώρο, γεμάτο έλατα και πεύκα, με άπλετη θέα και ευλαβική ησυχία, ορθώνεται κάτασπρη η πολύπαθη αυτή μονή, που εκτός από μονή Δήμιοβας αναφέρεται και πολλές φορές ως   

Ντίμιοβα, Τίμιοβα, Τίνοβα, Ντιμόνοβο και Ντιμίνοβο. 

Το όνομά της είναι μάλλον σλαβικής προέλευσης και σημαίνει «κροκοτόπι», δηλαδή έναν τόπο όπου ανθίζει το φυτό «Κρόκος», από το οποίο παράγεται η κίτρινη βαφική ύλη «Ζαφορά». Η σημερινή μονή αποτελεί ένα κτίσμα των πρώτων δεκαετιών του 17ου αιώνα, και μέσα του βρίσκεται ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο οποίος τοιχογραφήθηκε το έτος 1663 σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή που βρίσκεται εντός του καθολικού. 

Το 1770 η μονή της Δήμιοβας πυρπολήθηκε σχεδόν ολοσχερώς από τους Τούρκους, και ακόμη και σήμερα είναι εμφανή τα σημάδια της πυρπόλησης στις τοιχογραφίες του ναού. 

Ο ναός είναι φημισμένος για τη θαυματουργή εικόνα της Θεοτόκου της Δήμιοβας, η οποία επανήλθε στο ναό το 1837, όταν και αποκαταστάθηκαν οι κυριότερες ζημιές του. 

Κάτω από τη μονή Δήμιοβας βρίσκεται και ο Πύργος του Ρήγα, ένα καταφύγιο των πολιορκούμενων μοναχών κατά τις επιδρομές, ο οποίος υπέστη και αυτός, σημαντικές ζημιές κατά τον τελευταίο μεγάλο και καταστρεπτικό σεισμό της Καλαμάτας.

Η προφορική παράδοση της περιοχής τοποθετεί το μοναστήρι της Δήμιοβας να έχει χτιστεί επί ημερών του αυτοκράτορα 
Λέοντος Ισαύρου, του εικονομάχου. 

Η θαυματουργή         
εικόνα της Παναγίας Δήμιοβας, κατά την ίδια παράδοση, χτυπήθηκε από τον αδελφό του αυτοκράτορα – πράξη σίγουρα αντιεικονολατρική – και από την εικόνα έτρεξε θερμό αίμα, που επιβεβαιώθηκε με την ανάλυση από τον καθηγητή Λάνδερερ. 

Για τη μονή όμως, πέρα από την παράδοση, δεν υπάρχει καμία μαρτυρία ότι έχει τόσο παλιά ιστορία, και τα ίχνη της εμφανίζονται μόλις κατά τον 15ο αιώνα. 

Την θαυματουργή αυτή εικόνα της Παναγίας της Δήμιοβας, ο Καλοκύρης την κατατάσσει στον εικονογραφικό τύπο της Παναγίας της «Ελεούσης». 

Θεωρεί επίσης ότι θα πρέπει να είναι ένα έργο προς το τέλους του 16ου αιώνα ή και των αρχών του 17ου αιώνα. 

Ο Ξενογιάννης όμως με την σειρά του αποδίδει την εικόνα της Παναγίας στον εικονογραφικό τύπο της «Γλυκοφιλούσης». 

Ο Ξενογιάννης μη συμφωνώντας με τη χρονολόγηση όμως του Καλοκύρη την θεωρεί ότι είναι έργο πιθανόν αρκετά προγενέστερο από τον 16ο αιώνα, χωρίς όμως να υποβάλλει και αυτός κάποιο κάποιο συγκεκριμένο χρόνο εκτίμησης.

Η ιστορία της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως τής Θεοτόκου Δημιόβης, από όσα είναι γνωστά σήμερα, είναι αρκετά πολύπαθη. 

Το καθολικό της Μονής υπήρχε και λειτουργούσε σε ακμή κατά τον 15ο αιώνα, όταν τα κελιά πυρπολήθηκαν το 1463 από τους Τούρκους κατά τον Τουρκοενετικό πόλεμο. 

Μετά την καταστροφή αυτή αποκαταστάθηκε το κτίριο της μονής, ενώ το 1663 έγινε μία εκ βάθρου ανακαίνισή της, οπότε και τοιχογραφήθηκε το Καθολικό της Μονής. 

Όμως, ακολούθησε και άλλη μία μεγάλη τρομερή καταστροφή του μοναστηριού της Δήμιοβας το 1770, κατά την περίοδο των «Ορλωφικών» γεγονότων. 

Οι Ρώσσοι αξιωματικοί Θεόδωρος και Αλέξιος Ορλώφ έφτασαν στην Πελοπόννησο με μικρή ναυτική δύναμη για να κηρύξουν την επανάσταση κατά των Τούρκων. 

Η κίνηση αυτή δυστυχώς απέτυχε, με αποτέλεσμα να υποστούν οι κάτοικοι της Πελοποννήσου ολοκληρωτικές σφαγές και πολύ τρομερές καταστροφές, ανάμεσά τους και η καταστροφή της ιστορικής μονής Δήμιοβας.

Κατά την Ελληνική επανάσταση του 1821, η μονή Δήμιοβας μαζί με τις μονές Βελανιδιάς και Προφήτη Ηλία αποτέλεσαν τόπο συνάντησης των αγωνιστών Γρηγόριου Δικαίου Παπαφλέσσα, Κολοκοτρώνη, Αναγνωσταρά, Νικηταρά και άλλων, ενώ εδώ είχε σχεδιασθεί η απελευθέρωση της Καλαμάτας την 23η Μαρτίου 1821.

Κατά το έτος 1834 η Αντιβασιλεία του Μάουρερ διέλυσε τη Μονή, μαζί με άλλες, αφαιρώντας όλα τα ιερά σκεύη, ιερά άμφια, αναθήματα και αφιερώματα.

Οι απεσταλμένοι υπάλληλοι του κράτους επιχείρησαν να αφαιρέσουν και τη θαυματουργή εικόνα της Θεοτόκου, αλλά οι κάτοικοι της Γιάννιτσας (σημερινό Ελαιοχώρι) αγανάκτησαν, πήραν πίσω την εικόνα και την τοποθέτησαν ξανά στο καθολικό.

Η ανασύσταση της μονής έγινε επί της Βασιλείας του Όθωνα το έτος 1838, μετά από έντονη απαίτηση των κατοίκων της περιοχής. 

Οι περιπέτειες της μονής Δήμιοβας συνεχίσθηκαν και κατά την Γερμανική κατοχή, όταν ο Ηγούμενος της Μονής και οι Μοναχοί εγκατέλειψαν τη μονή για λόγους προσωπικής ασφάλειας. 

Στις 5 Ιανουαρίου 1948 ένα μέρος της Μονής πυρπολήθηκε από αγνώστους για άγνωστο λόγο, ευτυχώς όμως πρόλαβαν να την σώσουν οι κάτοικοι της Γιάννιτσας.

Η Μονή Δήμιοβας, υπήρξε ανδρική μέχρι το 1960, όταν και μετατράπηκε σε γυναικεία μονή με απόφαση του τότε Μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσόστομου Δασκαλάκη. 

Κατά τα έτη 1968 - 1969 έγινε μία ριζική ανακαίνιση της Μονής από τον Μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσόστομο Θέμελη. 

Ιστορικές πληροφορίες για τη Μονή Δήμιοβας υπάρχουν και στον «Κώδικα της Υπεραγίας Θεοτόκου Ντίμιοβας – Ανακαινισθέν εις έτους αψιθ’», που φυλάσσεται στο Επισκοπείο της ιεράς Μητροπόλεως Μεσσηνίας, όπου υπάρχουν και καταχωρήσεις από το έτος 1664 μέχρι και το έτος 1851. 

Το καθολικό της Μονής της Δήμιοβας βρίσκεται στη μέση ενός τετράπλευρου χώρου που σχηματίζουν γύρω του τα κελιά, στο κλασσικό εκείνο σχήμα του περιβόλου. 

Το «διαβατικό» της μονής, θολωτό μήκους 5.20 μέτρων, διανοίγοντας το παχύ τείχος του περιβόλου, οδηγεί στην αυλή και εμπρός στο ναό που έχει διαστάσεις 8 x 8.70 μέτρα. 

Ο ναός είναι σχήματος εγγεγραμμένου σταυρού με τρούλλο, τρίκλιτος, και χωρίζεται κατά μήκος με δύο τοίχους και στην δυτική πλευρά οι τοίχοι διαλύονται με δύο περίτεχνα τοξωτά ανοίγματα. 

Η κόγχη του ιερού είναι ημικυκλική και εξέχει, ενώ οι δύο μικρότερες του διακονικού και εκείνης της πρόθεσης, ανοίγονται στο πάχος του τοίχου. 

Το βόρειο κλίτος του ναού είναι αφιερωμένο στο Γενέσιον της Θεοτόκου, το νότιο στη Μνήμη του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και το μεσαίο κλίτος στην Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου, ενώ η κύρια είσοδος του Καθολικού βρίσκεται στο μέσο της δυτικής πλευράς.

Η τέχνη του ζωγράφου Δαμασκηνού Ιερομονάχου, έχει αδυναμίες σε σύγκριση με την τέχνη των σύγχρονών του αγιογράφων: στο σχέδιο, στην πλαστικότητα των μορφών, στην πτυχολογία, στο χρώμα. 

Η σχηματοποίηση προσπαθεί να καλύψει αυτές τις τεχνικές αδυναμίες, και ξηραίνει την ενάργεια, αλλά και την έκφραση των μορφών. 

Ωστόσο, σαν σύνολο εικονογραφημένο μεταδίδει, σαν μια απλή δέηση, αυτή την παράδοση, τη μεταβυζαντινή, που τόσο λαμπρά της επιτευγματα θα δώσει ακόμα ο 17ος αιώνας.

Το τέμπλο του ναού είναι ξυλόγλυπτο, έργο του Ανδρέου Κορωναίου Αναγνώστη από Μικρομάνη, του 1773, σχεδόν χαμηλό ανάγλυφο – κατά Καλοκύρη – και έγινε σε αντικατάσταση παλαιότερου και κατεστραμμένου με την πυρπόληση του 1770, όπως φαίνεται από τις εικόνες του που είναι αρχαιότερες, με ίχνη φωτιάς.

Το τέμπλο κάλυψε με την τοποθέτησή του τις τοιχογραφίες των ανατολικών τοίχων που χωρίζουν σε τρία το Ιερό Βήμα. 

Το τέμπλο της Δήμιοβας συγγενεύει με άλλα καθολικών γειτονικών μονών: Αγίας Τριάδος στο Όρος Καλάθι, Παμμεγίστων Ταξιαρχών Λαδά και Αγίας Βαρβάρας στις Πηγές Αλαγονίας, κάτι που βεβαιώνει ίσως για την ύπαρξη πελοποννησιακών εργαστηρίων.

Από τα παλιά λειτουργικά αρχιτεκτονικά μέλη της μονής που αναφέρει ο Ξενογιάννης σημειώνουμε: το Φωτάναμα, που ο ίδιος επεσήμανε και που έχει ίχνη τοιχογράφησης, την Εστία – σήμερα απλό κελί – Τράπεζα και διάφορους άλλους χρηστικούς χώρους που οι συνεχείς επιδιορθώσεις αλλοίωσαν, εξαφάνισαν ή μετέβαλαν σε απλά κελιά της μονής. Από τα πιο σημαντικά μνημεία είναι ο ερειπωμένος πύργος νοτιοδυτικά και λίγο κάτω από τον περίβολο της Δήμιοβας, ο γνωστός «Πύργος του Ρήγα», που χρησίμευσε για την άμυνα της Μονής.

Η Μονή είχε υποστεί σοβαρές ζημιές κατά το σεισμό της Καλαμάτας το 1986 και αναστηλώθηκε πρόσφατα από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Η Μονή Δήμιοβας κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στην ευλάβεια των κατοίκων του χωριού της Γιάννιτσας, της Καλαμάτας και της περιοχής της Αβίας. 

Ακόμη και στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, πλήθη προσκυνητών ανέβαιναν τα φαράγγια και τα πρόβουνα αυτά του Ταϋγέτου, την παραμονή της Παναγίας για να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Τα τελευταία χρόνια έγιναν προσπάθειες βελτίωσης του οδικού δικτύου και έτσι η πρόσβαση στην Μονή γίνεται από ασφαλτοστρωμένο οδικό δίκτυο που χρίζει όμως προσοχής καθώς ο δρόμος είναι στενός. 

Λιτάνευση εικόνας της Παναγίας Δημιοβίτισσας 

στον εξωτερικό περίβολο της Μονής Δήμιοβας 
15 Αυγούστου, δεκαετία 1960.

Αρχείο - Συλλογή: Χρ. Αλειφέρη

Στην Μονή εκάρη μοναχός και ο Γέροντας Βησσαρίων (Ανδρέας Κορκολιάκος) το σκήνωμα του οποίου βρίσκεται άφθαρτο στην Μονή Αγάθωνος στην Υπάτη, το 1928 σε ηλικία 20 ετών.

Η Μονή Δήμιοβας πανηγυρίζει κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου, ενώ ξεχωριστή είναι στις 3 Σεπτεμβρίου η λιτανεία της εικόνας της Παναγίας Δημιοβίτισσας που ξεκινά στις 12 το μεσημέρι από τη Μονή και καταλήγει μετά από πεζοπορία 13 χιλιομέτρων στα Γιαννιτσάνικα όπου το απόγευμα τις ίδιας ημέρας την υποδέχεται ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μεσσηνίας και πραγματοποιείται μεγαλοπρεπής λιτάνευση στους δρόμους των Γιαννιτσανίκων με κατάληξη τον Ιερό Ναό Γενεθλίου της Θεοτόκου Γιαννιτσανίκων.
Κατά την Μεγαλοπρεπή αυτή λειτανεία την Θαυματουργό Εικόνα κρατούν στους ώμους τους τα μέλη της Εθελοντικής Ομάδος Πυροπροστασίας Ελαιοχωρίου "Η ΔΗΜΙΟΒΗΤΙΣΣΑ" που φέρουν ως προστασία το όνομα της.

Εκεί η εικόνα παραμένει για δέκα ημέρες (3 έως και 13 Σεπτεμβρίου) και στη συνέχεια επιστρέφει με μεγαλοπρεπή λιτάνευση μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Γιάννιτσα σε ανάμνηση των καταστρεπτικών σεισμών του 1986 και του Θαύματος που επιτέλεσε την ημέρα αυτή η Παναγία στο χωριό της Γιάννιτσας, όπου τελείτε ο Μέγας πανηγυρικός Εσπερινός της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού και η Παράκληση στη χάρη της. 
Την επομένη ημέρα μετά την πανυγηρική Θεία Λειτουργία της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, η Ιερά Εικόνα της Παναγίας επιστρέφει λιτανευτικώς στο Θρόνο της στο Καθολικό της Μονής Δημιόβης.

Η πρώτη Κάθοδος της Εικόνας έγινε την άνοιξη του 1843 και τούτο για να"λυτρωθεί" ο λαός του Θεού από τις μάστιγες των ασθενειών και των επιδημιών.

Η εικόνα της Παναγίας που έχει την ονομασία «Ελπίς των Χριστιανών», έχει μια πληγή με ξεραμένο αίμα στο κεφάλι της Θεομήτορος που προήλθε από χτύπημα με αιχμηρό όργανο. 

Ο θρύλος θέλει το χτύπημα να έχει γίνει από τον αδερφό του βυζαντινού αυτοκράτορα Λέοντα Ίσαυρου την περίοδο της Εικονομαχίας.